چگونه با کودک خجالتی برخورد کنیم

کودک خجالتی کودک مضطربی است که باور دارد «من بدهستم، همه بد هستند و این افراد بد، اگر از بدی من آگاه شوند به من آسیب می زنند». خجالت به معنی عدم حرمت نفس همراه با اضطراب است.
این صحنه حتما برای‌تان آشناست کودکی که در احوالپرسی‌های معمول روزانه با دیگران، پشت والدینش پنهان می‌شود و در جواب احوالپرسی آن‌ها ساکت می‌ایستد. این قبیل بچه‌ها را به‌ اصطلاح «خجالتی» می‌گویند، مشکلی که اغلب کودکان و حتی نوجوانان و بزرگسالان ممکن است با آن روبه‌رو باشند.
در اصل این یک ویژگی شخصیتی است که نباید باعث شرمندگی شود چون نیمی از بزرگسالان فکر می کنند خجالتی هستند و بیش از نیمی از آن‌ها هم اذعان می‌کنند که در کودکی خجالتی بوده‌اند. این مشکلی است که با تشویق و حمایت قابل اصلاح است. خبر خوب این‌که کودکان خجالتی می توانند کم‌رویی شان را مدیریت کنند. آن‌ها فقط کمی به حمایت نیاز دارند. پس بهتر است راه‌های کمک به آنها را پیدا کنید.
خجالت بی خجالت
کودکان به طور ذاتی دارای مهارتهای خاصی برای دوست شدن با دیگر کودکان و تعامل با محیط خارج از خانه هستند. اما تعدادی از کودکان در سنین پایین دچار خجالت بی حد و گاهی کمبود اعتماد به نفس می شوند. این کم رویی طبیعی می تواند از کودک ما جوان یا بزرگسال به شدت ناشادی که در دوست یابی ،حفظ کردن دوستان و یا به دست آوردن شغل دارای مشکلات فراوانی است، بسازد.
در ادامه چند پیشنهاد برای شروع این فرآیند به شما والدین محترم ارایه می گردد:
** به کودکتان برچسب نزنید: وقتی که برچسب خجالتی بودن یا غیر اجتماعی به یک کودک زده می شود به تدریج او با خودش فکر می کند که واقعا خجالتی و غیر اجتماعی است و این خود تبدیل به یک پیشگویی خود کام بخش می گردد که طی آن رفتار انزواطلبانه وخجالتی بودن را یاد خواهند گرفت.
اگر شخصی بزرگسال می گوید که کودکتان خجالتی است و او این حرف را می شنود با گفتن عباراتی نظیر" فرزندم در حقیقت با افرادی که می شناسد زودجوش است" پاسخی مناسب به این اظهار نظرات بدهید.
کودک شما این صحبت شما را خواهد شنید و یقینا آن را خواهد پذیرفت زیرا معیار و مرجع اصلی او شما هستید.
** درباره تجربیات تان با کودکتان صحبت کنید: اگر کودکتان از خجالتی بودن احساس بدی دارد ممکن است وارد چرخه ای شود که مرتبا آسایش و راحتی اش کمتر و کمتر شود و اعتماد به نفس بسیار ضعیفی داشته باشد. شما می توانید با گفتن خاطرات و تجربیات خودتان هنگامی که محجوب و کم رو بوده اید با این اثرات منفی مقابله کنید. اگر فرزندتان بداند که پدر و مادرش نیز قبلا این مشکل را تجربه کرده اند ولی اکنون توانسته اند افراد جسور و با اعتماد به نفسی باشند نسبت به رفتار خجالتی اش احساس بهتری خواهد داشت.
** همچنین این موضوع را به آنها یاد دهید که خجالتی بودن در حد طبیعی چیز صحیح و پذیرفتنی است و اینکه آنها می توانند باتلاش و کوشش به این رفتار غلبه کنند و شخص متفاوتی شوند.
** احساس همدلی و همدردی با کودکتان داشته باشید: وقتی کودکتان از روبه رو شدن و تعامل با دیگران احساس ترس دارد با او همدلی کنید. وقتی شما با او همدلی می کنید او شروع به شناخت احساسات و هیجاناتش و آنچه باعث بروز آنها شده می کند. بنابراین قادر می شوند که این احساسات را کنترل کند و بر ترسش غلبه کند. شما با این کار در حقیقت محیطی مطمئن در اختیار آنها قرار می دهید تا خود را بی قید و بند مطرح کنند و خود واقعی شان را بروز دهند.
** فواید و مضرات رفتار برون گرا را شرح دهید: اگر فرزندتان تلاش می کند که دوستی پیدا کند و کمتر موفق می شود این زمانی خوب است برای آنکه فواید رفتار برونگرا و اجتماعی را برایش شرح دهید تا اگر در اولین تلاشش برای برونگرایی به شکست رسید همه چیز را رها نکند و انگیزه تلاش مجدد داشته باشد. از مزایای مهم رفتارهای اجتماعی مانند توانایی یافتن دوستان جدید، داشتن ساعات خوش و خرم بیشتر با سایر کودکان، داشتن قدرت و موفقیت بیشتر در مدرسه و ... برایشان صحبت کنید. در ادامه چنانچه فرزندتان به حد کافی بزرگ است سراغ فواید طولانی مدت اجتماعی بودن بروید تا اهمیت این رفتار برای شکل دهی آینده اش را درک کند.
** الگوی فرزندتان باشید: کودکان بهتر از هر جمله و نصیحتی توانایی یادگیری از رفتار و ویژگی های والدین شان را دارند. اگر خواهان داشتن فرزندی برون گرا هستید باید خودتان این گونه باشید. مرتب دوستانتان را دعوت کنید، هنگامی که در صف ایستاده اید با افراد صحبت کنید و با کودکان دیگر درباره سن و سال فرزندتان صحبت کنید و فرزندتان را در این فعالیتها سهیم و شریک کنید. هر چه بیشتر با مردم تعامل داشته باشید و از این طریق الگو و نمونه کاملتری از رفتار برونگرا به کودکتان نشان دهید پاسخ بهتری از کودکتان دریافت خواهید کرد.
از مزایای مهم رفتارهای اجتماعی مانند توانایی یافتن دوستان جدید، داشتن ساعات خوش و خرم بیشتر با سایر کودکان، داشتن قدرت و موفقیت بیشتر در مدرسه و ... برایشان صحبت کنید.
** اهداف رفتاری تهیه و تنظیم کنید: به کودکتان کمک کنید تا اهدافی را برای نگرش برون گرا تدارک ببیند. اگر واقعا فرزندتان از صحبت کردن با یک شخص جدید احساس بدی دارد می توانید برنامه ساده ای تنظیم کنید که مثلا هر روز به یک شخص جدید یک کلمه بگوید تا اگر او بتواند عادت کند که با صدای بلند و خندان با شخص جدید حرف بزند قادر خواهد بود که این توانایی را ارتقا بخشد. تک تک فعالیتهای رو به پیشرفت فرزندتان را به دقت یادداشت کنید و هر از چند گاهی با مرور روند پیشرفتش او را خوشحال و هیجان زده کنید.
** به کودکتان جایزه دهید: هر وقت ملاحظه کردید کودکتان کارهایش را بی پروا، جسورانه و برون گرایانه انجام میدهد او را از این موضوع مطلع کنید و برایش جایزه ای بگیرید. تشویق شدن و جایزه گرفتن می تواند یک محرک عالی برای تشویق کودکان به برون گرا بودن باشد. انجام کارهای مختلفی مانند تعریف و تمجید از کودک و یا انجام فعالیتها و سرگرمی هایی که کودکتان به شدت به آنها علاقمند است همگی می تواند به کودک شما در فایق امدن بر احساس کم رویی و درونگرا بودن و یافتن دوستان جدید کمک فراوانی کند.